И-Монгол Академи

“И-Монгол академи” УТҮГ-ын Сургалт, олон нийттэй харилцах газрын Сургалтын хэлтсийн санаачилгаар Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны газар хамтран Монголд айлчилж буй Ирланд улсын Корк их сургуулийн профессор Сиамус О Туаматай хийх уулзалтыг 2024 оны 12-р сарын 13-ны өдөр зохион байгууллаа. Уулзалтад “И-Монгол академи” УТҮГ-ын захирал Б.Мягмарнаран, ГХХАГын дарга Г.Өнөрцэцэг, Сургалтын хэлтсийн дарга В.Лут-Очир болон холбогдох газар, хэлтсийн мэргэжилтнүүд оролцож, төрийн үйлчилгээний цахимжуулалт, иргэдийн цахим ур чадварыг дээшлүүлж байгаа болон цаашид хамтран ажиллах, туршлага солилцох, мэргэжилтнүүдийг чадавхжуулах талаар санал солилцов. Уулзалтын гол онцлог нь төрийн үйлчилгээ хэдий цахимжиж байгаа ч иргэдийн тэр тусмаа насанд хүрэгчдийн цахим ур чадварыг дээшлүүлэх хэрэгцээ шаардлага байгааг гэдгийг онцлов. Профессор О Туама нь Ирландын University College Cork дахь насан туршийн боловсрол, насанд хүрэгчдийн боловсрол, тасралтгүй боловсролын чиглэлээр олон жил судалгаа хийж, Европын Насан туршийн сургалтын нийгэмлэгийг удирдаж байгаа туршлагатай мэргэжилтэн юм. Тэрээр Монгол Улсад 2024 оны 12-р сарын 8-наас 12-ны өдрүүдэд зочилж УИХ, Боловсролын, Удирдлагын Академи, “И-Монгол академи” УТҮГ, МУБИС зэрэг байгууллагуудад уулзалт хийн, лекц уншиж байгаа юм.

E-Mongolia системийн шинэчлэл, аюулгүй байдалтай холбоотой иргэдээс ирж буй түгээмэл асуултуудыг багцлан “И-Монгол академи” УТҮГ-ын Систем нэгтгэлийн газрын дарга С.Тулгаас тодрууллаа.  – Сайн байна уу. E-Mongolia систем нь төрийн үйлчилгээг авахад илүү     хурдан, хялбар, хүртээмжтэй болж иргэдийн өдөр тутмын хэрэглээ болоод байна. Тэгвэл энэ систем нь хэрхэн яаж ажилладаг талаар өнөөдрийн яриагаа эхэлье.  E-Mongolia систем нь төрийн үйлчилгээг мобайл аппликэйшн, веб сувгаас гадна биечилж үйлчилгээ авах оператор систем, гадаад улсад ажиллаж, амьдарч байгаа иргэдэд үйлчлэх киоск зэрэг сувгуудаар хялбар, хүртээмжтэй байдлаар хүргэсээр байна. Систем маань хэрхэн ажилладаг вэ? гэхээр ДАН (танилт нэвтрэлтийн) системээр өөрийгөө таниулж нэвтэрсний дараа хэрэглэгчийн мэдээллийг Мэдээлэл хариуцагч байгууллагаас ХУР (Төрийн мэдээлэл солилцооны) системээр дамжуулан авч лавлагаа, тодорхойлолтыг татаж харуулдаг, хэрвээ олон шатлалт үйлчилгээ бол холбогдох төрийн байгууллагын үйлчилгээний хүсэлт шийдвэрлэх албан хаагч руу илгээх зарчмаар ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл бид иргэдийн хувийн мэдээллийг өөрсдийн дэд бүтэц дээр шинээр үүсгэж ажилладаггүй бөгөөд зөвхөн мэдээлэл хариуцагч байгууллага үүсгэсэн мэдээллийг “ХУР” системээр дамжуулан тухайн мөчид ашиглаж үйлчилгээ үзүүлдэг гэсэн үг юм. Монгол улсын Засгийн газраас 2019 онд E-Mongolia төслийг санаачлан хэрэгжүүлж 2020 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдрөөс албан ёсоор иргэдийн хамгийн их авдаг 23 байгууллагын 181 үйлчилгээг гар утаснаасаа авах боломжийг бүрдүүлсэн системийг анх танилцуулж байсан бол өдгөө 87 байгууллагын 1263 үйлчилгээг цахимаар авах боломжийг бий болгож байна. “E-Mongolia” систем нь 4 жилийн хугацаанд 1,9 сая хэрэглэгчдэд 62 сая удаагийн үйлчилгээг амжилттай үзүүлж систем нэвтэрсэн хугацаанаасаа хойш иргэдээс нийт 1,2 их наяд төгрөгийн хэмнэлтийг хийсэн гэсэн тооцоолол бий.          Уламжлалт төрийн үйлчилгээг авахад иргэн 2 цаг 30 минут зарцуулдаг бол E-Mongolia системийг ашиглан гурван минутад төрийн үйлчилгээг авах боломжтой болсон. Иргэдийн төрийн үйлчилгээг авах шаардлага нь амьдралын онцлогоос хамааран өөр өөр байгаа ч дундажлан авч үзвэл нэг иргэн жилд 6 удаа төрийн үйлчилгээг авч байна гэж тооцож үзвэл нэг хүн жилдээ 15 цагийг буюу ажлын 2 өдрийг алдаж байгаа юм. Өдөрт дунджаар 7580 иргэн төрийн үйлчилгээ авч, ирж буцах, дараалан зогсох зэрэг хугацааг нийлүүлж үзвэл нэг үйлчилгээнд 2 цаг 30 минут зарцуулдаг тэгвэл нийтдээ 18,950 цагийг төрийн үйлчилгээ авахад зарцуулж байна. E-Mongolia системийг ашигласнаар МУ-ын иргэдсард 3,182,876 цаас хэмнэдэг энэ нь Сүхбаатарын талбайг 6 давхар хучих хэмжээний цаас юм. Мөн манай “И-Монгол академи” УТҮГ -ын Сургалтын хэлтсээс төрийн үйлчилгээг хүртээмжтэй байлгах зорилгоор 1843 цагийн цахим ур чадварын сургалтыг цахим болон танхимын хэлбэрээр зохион байгуулж 21 аймаг, 9 дүүргийн нийт 67,750 иргэд, төрийн албан хаагчдыг хамруулаад байна. Иргэний хувийн мэдээллийн аюулгүй байдал гэдэг бол яах аргагүй өндөр нууцлалтай байх ёстой. Бидэнд хадгалагдаж байгаа мэдээлэл бол манайхаар дамжсан лавлагаа, тодорхойлолт гэх мэт үйлчилгээний хүсэлттэй холбоотой мэдээллүүд байдаг бөгөөд бид Үндэсний дата төв болон олон улсын дэвшилтэт технологийн тусламжтайгаар мэдээллийн аюулгүй байдлыг бүрэн хангаж үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тун удахгүй бид олон Улсын ISO 9001, 27001 стандартуудыг нэвтрүүлэхээр бэлтгэлээ ханган ажиллаж байгаагаа дуулгахад таатай байна. Тухайлбал, Эхний түвшин Cloud WAF буюу Cloud Web Application Firewall-р бүх урсгалыг шинжилж аюулгүй байдлыг хангадаг. Дараагийн түвшинд Үндэсний дата төвийн аюулгүй байдлын газар бүх урсгалд дамжиж буй өгөгдөлд хяналт тавьж аюулгүй байдлын шинжилгээ хийж ажилладаг. Бид E-Mongolia системийг тогтмол сайжруулж шинэ үйлчилгээ, шинэ боломжийг бий болгож долоо хоног бүр шинэчлэлүүдийг оруулдаг. Хэрэглэгч нэвтрэх бүрд шинэ хувилбар гарсан эсэхийг шалгаж хэрэв гарсан бол шинэ хувилбарыг татаж аппликэйшн дахин ачаалалдаг. Нэг шинэчлэлд дээд тал нь 100kb (килобит) хэмжээтэй буюу маш бага өөрчлөлт ордог бөгөөд удаж байгаа асуудал бол шууд интернэтийн хурдтай холбоотой гэж үзнэ. Гэхдээ авч байгаа үйлчилгээнд ямар нэгэн алдаа заасан тохиолдол гарвал мэдээлэл хариуцагч байгууллага буюу таны үйлчилгээ авч байгаа байгууллагаас шалтгаалж байгаа гэж үзэж болно. Өмнө хэлсэнчлэн 87 байгууллагын 1263 төрийн үйлчилгээг үзүүлж байна. Иргэдийн авдаг цахим үйлчилгээ нь хэрэгцээ, шаардлагаасаа хамааран харилцан адилгүй тухайлбайл, Цаашид ч мөн адил иргэдийн хувьд хэрэгтэй, шаардлагатай эрэлт хэрэгцээтэй үйлчилгээнүүдийг нэмж, бид мэргэжлийн түвшинд судлан шинжилж цаг алдалгүй нэвтрүүлсээр байх болно. Манай “И-Монгол академи” УТҮГ -ын Хэрэглэгчийн үйлчилгээний хэлтэс нь 11-11 дугаарын 2 дугаар шугамаар дамжуулан ажлын өдөр 08:00 цагаас 17:00 хүртэл харин сошиал сувгаараа 7 хоногийн 24 цаг иргэдийн санал, гомдол, асуудлыг хүлээн авч дараагийн шатны байгууллагад мэдэгдэж шийдвэрлэн заавар, зөвлөгөөг өгч ажилладаг. Бид дуудлага давхацсан үед эсвэл дуудлага тасарсан үед эргэн холбогдож асуудлыг шийдвэрлэж ажилладгаараа онцлогтой.          НҮБ-аас хоёр жил тутамд “Цахим засаглалын хөгжлийн индекс”-ийг шинэчлэн гаргадаг. Монгол Улсын хувьд өмнө нь НҮБ-ын гишүүн 193 орноос 2018, 2020 онд 92 дугаар байрт, 2022 онд 74 дүгээр байрт эрэмбэлэгдэж урагшилсан. Харин 2024 оны байдлаар 28 байраар урагшилж 46 дугаар байрт эрэмблэгдсэн нь өмнө байгаагүй амжилт юм. Цаашид бид цахим үйлчилгээний төрөл, чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэн ажиллахаар хичээж байна.          Энэхүү индексийг нэг жил гаруйн хугацаанд хөндлөнгийн баг судалж, гаргадаг бөгөөд улс орнуудын харилцаа холбооны дэд бүтцийн хөгжил, төрийн цахим үйлчилгээний тоо, иргэдийн цахим ур чадварын үзүүлэлт, хүний нөөцийн хөгжил, иргэдийн цахим оролцоо, хууль эрх зүйн орчин, тухайн улсын урт хугацааны бодлого, дижитал хөгжлийн бодлого, стратеги, ил тод нээлттэй байдал зэрэг хүчин зүйлүүдийг харгалзан үздэг.          Мөн дэлхийн инновацын индексээр 132 орноос 2020 онд 58 дугаар, 2022 онд 71 дүгээр, 2024 онд 67 дугаар байрт орсон байна. Бид цаашид МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН 2024-2028  ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР-т тусгагдсаны дагуу төрийн бүх төрлийн үйлчилгээг хиймэл оюуны тусламжтайгаар хүсэлт шийдвэрлэх чадавх бүхий “Ухаалаг E-Mongolia” системийг хөгжүүлэх зорилтыг тавин ажиллаж байна. Төрийн цахим үйлчилгээний нэгдсэн систем E-Mongolia -р дамжуулан үнэт цагаа  хэмнэж өдөр тутмын хэрэглээндээ хэвшүүлж хэрэглэж ирсэн, цахим шилжилтийг дэмжиж буй иргэд та бүхэндээ баярлалаа. Цаг зав гарган бидэнтэй ярилцсанд баярлалаа. Ажлын амжилт хүсье. 

Цэргийн албаны тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.4 дэх хэсэг, Батлан хамгаалахын сайдын 2017 оны А/331 дүгээр тушаалаар батлагдсан “Цэргийн бүртгэл явуулах журам”-ыг удирдлага болгон жил бүр бэлтгэл ажлыг хангадаг билээ.   Улс орон даяар 2025 оны цэргийн бүртгэл өнөөдрөөс буюу 2024.12.10-наас эхэллээ. Цэргийн шинэчилсэн тоо бүртгэлийг 2024 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрөөс эхлэн 2025 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдөр хүртэл бүртгэнэ.   Үйлчилгээг авахын тулд “E-Mongolia” системд өөрийн бүртгэлээрээ нэвтрэн орж хайлтын хэсэгт “Цэргийн бүртгэл” үйлчилгээний нэрийг оруулан хайлт хийснээр 2025 оны цэргийн бүртгэлдээ хамрагдах боломжтой.   Монгол Улсын иргэн 18-50 насны цэргийн үүрэгтнүүд, 65 хүртэлх насны бэлтгэл офицерууд, цэргийн бүртгэлтэй мэргэжил эзэмшсэн эмэгтэйчүүд жилд нэг удаа бүртгэлд хамрагдах үүрэгтэй байдаг. Тухайлбал,  2025 оны цэргийн бүртгэлийг аймаг, нийслэл тус бүр заагдсан өөр өөр хугацаанд бүртгэх юм.   Цэргийн бүртгэлийн хүсэлт илгээхдээ дараах зүйлсийг анхаарна уу!   Та өөрийн цэргийн бүртгэлд хамрагдах хүсэлтийн хариуг E-Mongolia системийн “Мэдэгдэл” цэсээс харах боломжтой.  Хэрэв цэргийн бүртгэлд цахимаар хамрагдах боломжгүй тохиолдолд өөрийн харьяа дүүргийн цэргийн штаб дээрээ дараах материалуудыг бүрдүүлж очно.  Үүнд:  Цэргийн бүртгэлдээ идэвхтэй хамрагдаарай. 

НҮБ-аас 1981 онд жил бүрийн 12 дугаар сарын 3-ны өдрийг Олон улсын “Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрхийг хамгаалах өдөр” болгон тэмдэглэдэг. Энэ жил тус өдрийг НҮБ-аас “Хүртээмжтэй, тогтвортой ирээдүйн төлөө хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн манлайллыг нэмэгдүүлье” гэсэн уриатай тэмдэглэн өнгөрүүлж байгаа билээ. Монгол Улсын хувьд 2024 оны хагас жилийн байдлаар хөгжлийн бэрхшээлтэй 102,4 мянган иргэн байна. Өнөөдрийн байдлаар E-Mongolia системд 49996 хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний карт үүссэн бөгөөд тэдгээр иргэд төрийн үйлчилгээг цахимаар авч байна. “И-Монгол академи” УТҮГ-ын зүгээс хүртээмжтэй байдлыг хангаж Олон улсын WCAG зөвлөмжийн дагуу хөгжүүлэлт хийснээр төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем E-Mongolia системийг саадгүй ашиглах нөхцөлийн бүрдүүлсэн. Тэр тусмаа 12892 харааны бэрхшээлтэй иргэд дэлгэц унших программын тусламжтайгаар төрийн үйлчилгээг авах боломжтой болсон.  Мөн “И-Монгол академи” УТҮГ-ын Сургалтын хэлтсээс ХБИ-ийн цахим ур чадварыг дээшлүүлэх сургалтыг тогтмол зохион байгуулж, тодорхой үр дүнд хүрээд байна. Үүнд:

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 17.1.4-т “эх орноо хамгаалах, хуулийн дагуу цэргийн алба хаах” үндсэн үүрэгтэй хэмээн хуульчилсан байдаг. Цэргийн алба хаах болон хааснаар тооцуулахад хууль зүйн хувьд дараах хэлбэрүүд үйлчилж байна.   Үүнд:   Хэрэв 25 нас хүртлээ цэргийн алба хаагаагүй бол тухайн жилдээ цэрэгт явах эсхүл мөнгөн төлбөрийг төлөх шаардлагатай. Цэрэг татлагын коммист өөрийн биеэр очиж оролцоогүй жилийн тоогоор төлбөр нэмэгдэж 26 нас хүрэхэд заагдсан мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаалгах хүсэлт гаргадаг.  Монгол улсын засгийн газрын 2023 оны дөрөвдүгээр сарын 05-ны өдрийн 119 дүгээр тогтоолоор цэргийн алба дүйцүүлэн хаах мөнгөн төлбөрийн хэмжээг тогтоосон.   Цэргийн дүйцүүлэх албыг мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаахаас дараах үндэслэлээр чөлөөлнө.  Иргэн мөнгөн төлбөрийн хэмжээг хэдэн онд цэргийн алба хаах насны дээд хязгаар хүрсэн, тухайн оны Засгийн газрын тогтоолоор тогтоогдсон мөнгөн төлбөрийн хэмжээгээр хэдэн удаа хамрагдсанаас шалтгаалан хувьчилж мөнгөн төлбөрийг төлж барагдуулах ёстой байдаг.  “И-Монгол академи” УТҮГ нь Батлах хамгаалах яам, НЗДТГ-ын Цэргийн штабтай хамтран Цэргийн дүйцүүлэх албыг мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаах хүсэлтийг хүлээн авах үйлчилгээг цахимжууллаа.  Үйлчилгээг авахын тулд “E-Mongolia” системд өөрийн бүртгэлээрээ нэвтрэн орж хайлтын хэсэгт “Цэргийн дүйцүүлэх албыг мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаах хүсэлт” үйлчилгээний нэрийг оруулан хайлт хийснээр цахимаар хүсэлтээ илгээх боломжтой юм.  Үйлчилгээ авах линк:  https://e-mongolia.mn/service/tsergiin-duitsuulekh-albyg-mungun-tulburiin-khelbereer-orluulan-khaakh-khuselt-khuleen-avakh

Төрийн албан хаагчийн тоо нь Монгол Улсын нийт хүн амын 6.67 хувь, нийт ажиллах хүчний 18.2 хувийг эзэлж байна. 2023 оны нэгдсэн тоон мэдээллээр 4239 байгууллага, 226496 албан хаагч бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад төрийн албан хаагчийн тоо 1291 буюу 0.6 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.   “И-Монгол академи” УТҮГ нь Төрийн албаны зөвлөлтэй хамтран төрийн албан хаагчдад хэрэгцээ шаардлагатай дараах 3 үйлчилгээг цахимжууллаа.   Үүнд:   Үйлчилгээг авахын тулд “E-Mongolia” системд өөрийн бүртгэлээрээ нэвтрэн орж хайлтын хэсэгт үйлчилгээний нэрийг оруулснаар тус үйлчилгээнүүдийг авах боломжтой юм.   Төрийн албан хаагчдад зориулсан үйлчилгээ цахимжсанаар нэн шаардлагатай үйлчилгээгээ түргэн шуурхай авах, мэдээллийн ил тод байдлыг хангах, төрд байгаа иргэний мэдээллийг тухайн иргэнээс шаардахгүйгээр үйлчилгээгээ хялбараар авах боломжууд  бүрдэж байгаа юм.   Цаашид төрийн албан хаагчдад нэн тэргүүний шаардлагатай үйлчилгээг цахимжуулахаар ажиллаж байна.